Tunel Foliowy

Polacy mają w zwyczaju narzekać na pogodę. A to ziąb, a to upał. To susza, to znów ulewy. Rolnicy mają sposoby, by radzić sobie z kapryśną aurą lub w razie czego wywalczyć odszkodowania bądź zbiorową pomoc rządu, ale co ma zrobić hodowca-amator albo właściciel niewielkiej, lecz mogącej przynieść dochód uprawy?

Umiarkowany klimat utrudnia lub wręcz uniemożliwia hodowlę wielu co bardziej egzotycznych warzyw, owoców czy ziół, które chcielibyśmy zobaczyć na naszych stołach, albo ozdobnych gatunków roślin. Krótki okres wegetacji na naszej szerokości geograficznej nie sprzyja również właścicielom niewielkich upraw, którzy chcieliby z nich mieć jakiś zysk ? wiosna i lato to często za mało na porządny zarobek.

Sorry, taki mamy klimat

I cóż, mamy pogodzić się z tym, poddać? Nic z tych rzeczy. Przydałoby się wydłużyć ów sezon o kilka miesięcy i znamy na to sposoby od dawna. Istnieją przecież szklarniowe uprawy roślin: ich hodowla w zamkniętych konstrukcjach, z temperaturą wewnętrzną podniesioną o tyle, by dało się uzyskać inne warunki klimatyczne, nawet tropikalne. Profesjonalne, sztucznie ogrzewane konstrukcje mogą służyć uprawie właściwie przez cały rok. Co z tego jednak, skoro szklarnia ogrodowa to już spora inwestycja, zwracająca się przy dużych uprawach na szerszą skalę, a zazwyczaj nieopłacalna na domowy użytek, czy też na potrzeby niewielkiego, bazarowego handlu?

I dlatego właśnie wynaleziono znacznie od szklarni tańsze tunele foliowe. W rynkowej ofercie znajdziemy tunele foliowe przeznaczone zarówno do zastosowań amatorskich, jak profesjonalnych. Zapewniając odpowiednią ilość światła słonecznego, tunele ogrodnicze chronią zarazem rośliny przed niekorzystnymi warunkami temperaturowymi, wiatrem i gwałtownymi opadami, zapewniając uprawom ? a jakże ? cieplarniane warunki. Tunele foliowe są o tyle lepsze od zwykłego okrywania upraw agrowłókniną czy folią, że można je wietrzyć w dogodnym momencie ? poprawia to bezpieczeństwo hodowli i chroni nasze rośliny przed przegrzaniem oraz chorobami grzybowymi. Dzięki zastosowaniu tuneli foliowych łatwo zwiększyć zarówno plony, jak tempo rozwoju roślin względem wyników możliwych do uzyskania w polskim klimacie na otwartym powietrzu. Nawet w amatorskim użytkowaniu tunele ogrodowe pozwalają nieraz na hodowlę roślin od lutego do listopada, czyli przez 3/4 roku, w stosunkowo niewielkiej zależności od warunków atmosferycznych. Nowoczesne tunele foliowe są zaś w stanie osiągną wydajność podobną, jak szklarnie.

Tunele ogrodowe czy szklarnie?

Na co zatem się zdecydować? Tunel foliowy czy szklarnia? Poza skalą uprawy, o której była już mowa wyżej, należy wzią też pod uwagę inne czynniki i porównać je ze sobą. Oto wybrane spośród nich:

• Cena zakupu ? niedużych rozmiarów tunel foliowy to nakład finansowy rzędu kilkuset złotych, podczas gdy szklarnia to koszt kilkakrotnie większy ? najprostsza jej konstrukcja wymaga wydatków zbliżających się do 2 tys. zł, zaś w przypadku tych bardziej złożonych i wysokiej jakości dochodzi jeszcze do tego koszt wylania fundamentów.
• Pokrycie ? folia do tuneli jest tania. Szklarnia ogrodowa wymaga pokrycia, jak sama nazwa wskazuje, szkłem, względnie pleksiglasem lub poliwęglanem. To również dużo droższe materiały, za to prawdopodobnie posłużą dłużej niż folia ? o ile nie ulegną uszkodzeniom mechanicznym, na które są z kolei często mniej odporne niż ona.
• Montaż ? wzniesienie szklarni wymaga najczęściej usługi wyspecjalizowanej firmy, natomiast tunel foliowy jest w stanie postawić nawet niewprawny amator.
• Możliwość przestawiania ? tunele foliowe są mobilne i łatwe do przenoszenia w inne miejsce w razie potrzeby (np. dla odkażenia podłoża). Szklarnie zazwyczaj są konstrukcjami stałymi i ich ewentualny demontaż wymaga sporo zachodu.
• Warunki uprawy ? szklarnia ogrodowa pozwala na wydłużenie okresu wegetacji roślinnej o kilka tygodni i zapewnia większą stabilność temperatur. Tunel foliowy nie chroni należycie przed bardziej ekstremalnymi ich wahaniami, ale w lecie folia lepiej chroni przed poparzeniem roślin niż szkło, silniej rozpraszając padające bezpośrednio światło.
• Szczegóły konstrukcyjne ? dzięki konkretnym rozwiązaniom możemy uzyskać inne efekty. Tunele foliowe zamykane są np. na zamek błyskawiczny, co uniemożliwia otwarcie drzwi przez wiatr czy przez zwierzęta. Drzwi takie ponadto nie trzaskają. Szklarnie przeważnie nie są zaopatrzone w umożliwiające kontrolowane wietrzenie okna z moskitierą.
• Walory estetyczne ? tunel raczej nie upiększy ogrodu, ale też nie do ozdoby służy. Stylowe szklarnie mogą dobrze wkomponować się w architekturę krajobrazu, aczkolwiek większość z nich też raczej go nie poprawi.

Co można uprawiać w tunelu foliowym?

Zakładając prywatną plantację roślin, zachowujemy całkowitą kontrolę nad ich wzrostem oraz sposobem ich nawożenia lub stosowaniem dodatkowych środków wspomagających. Na wczesnym etapie rozwoju upraw, wewnątrz tunelu foliowego da się uprawiać właściwie dowolne rośliny, np. większość warzyw przeznaczonych pod osłony. Tunele ogrodnicze przydają się szczególnie w uprawach gatunków wymagających, czy też warzyw przewidzianych na wczesne plony (tunel foliowy może je przyspieszyć nawet o kilka tygodni). Wczesną wiosną czy późną jesienią temperatura w tunelu jest przeciętnie o kilka stopni wyższa niż na zewnątrz, ale ta niewielka różnica (podobnie jak różnice temperatur między dniem a nocą) nakłada już pewne ograniczenia. Na początku wiosny do uprawy nadaje się jednak m. in. rzodkiewka, kalarepa czy sałata. Później, gdy pogoda się poprawia i stabilizuje, dzięki wytworzonemu wewnątrz tunelu foliowego mikroklimatowi, łączącemu ciepło i wilgoć, można pokusić się w nim o uprawy roślin ciepłolubnych, takich jak pomidory, papryki, ogórki, bakłażany czy melony. Tunel ogrodowy pozwala też na hodowlę wcześniejszych sadzonek niektórych ozdobnych roślin jednorocznych. Konstrukcja tuneli z wietrzeniem bocznym po obu stronach umożliwia utrzymanie właściwej temperatury, dzięki czemu cykl produkcji można powtórzyć kilka razy w sezonie. Trzeba jednak pamiętać, że warunki dogodne dla posianych roślin są również odpowiednie dla chwastów, uprawy należy więc regularnie obserwować i w razie czego ? interweniować. Ponadto planując uprawę i układ grządek, należy się dowiedzieć, czy dane gatunki roślin nie będą na siebie szkodliwie wpływać, zwłaszcza jeśli uprawa ma być ekologiczna. To tak zwana allelopatia, czyli wzajemne oddziaływanie roślin: np. pomidory nie lubią sąsiedztwa ziemniaków czy ogórków, ale korzystnie wpływa na ich rozwój sąsiedztwo pietruszki, fasoli albo sałaty.

Tunel z rurek PVC czy metalowych?

Wiele tuneli stawia się na konstrukcji z rurek PCV (czy też PVC). Zapewniają one lekkość konstrukcji i większą jej mobilność ? taki tunel łatwo przestawić w inną część ogrodu bez demontowania go. Z kolei profile metalowe gwarantują większą wytrzymałość i stabilność całej konstrukcji w czasie wietrznej pogody niż rurki PCV. Jeśli więc zamierzamy postawić nasz tunel foliowy na terenie, gdzie zdarzają się silne wiatry, lepiej wybrać stelaż metalowy, który jest wyraźnie cięższy od rurek PVC i trudniej go oderwać od gruntu. Tego typu stelaże są często mocniejsze także dzięki łączeniu ich elementów śrubami. Jeśli zdecydujemy się na stelaż metalowy, warto by był ocynkowany, ponieważ zapewnia mu to odporność na rdzę i wydłuża jego żywotność. Szkielet ze stali ocynkowanej jest w stanie znieść wahania temperatury pomiędzy -40 a +60 stopniami Celsjusza. Konstrukcje z rurek PCV wybierano wcześniej zazwyczaj ze względu na niższą cenę, obecnie jednak różnice te nie są duże. Tunele ogrodowe z PVC sprawdzają się w miejscach osłoniętych przez budynki lub wysokie żywopłoty, które mogą chronić je przed gwałtowniejszymi podmuchami wiatru. W naszych warunkach klimatycznych tunele o metalowej podstawie konstrukcyjnej mają więc nad nimi pewne przewagi, a stały się już konkurencyjne cenowo.

Jaką folię wybrać na tunel ogrodowy?

Warto się zastanowić. Folia perforowana ma drobne otwory, co zapewnia lepszą cyrkulację powietrza, a to z kolei pozwala rzadziej wietrzyć tunele ogrodowe, zaś rośliny mniej narażone są na ataki grzybów. Tunel taki natomiast mniej skutecznie utrzymuje temperaturę i wilgotność powietrza. Folia bez perforacji zapewnia stałą wilgotność i szybko się nagrzewa, a następnie wydajniej zatrzymuje zgromadzone ciepło. Spotyka się jednak opinie, że dla roślin częściej korzystne jest stosowanie folii perforowanych. Ze względu na różną gęstość i średnicę otworów w nich, można je dopasowywać do konkretnych upraw ? np. warzywa ciepłolubne powinny być osłonięte folią o większej gęstości otworów. Dla prawidłowego wietrzenia świetnym pomysłem są też pokrycia wyposażone w boczne okienka ? zabezpieczone moskitierą, zapewniają właściwe wietrzenie, jak również kontrolę uprawy z zewnątrz, bez konieczności wchodzenia do wnętrza tunelu.

Na co zwracać uwagę?

Czy istotny jest kolor folii? Jeżeli nie jest to specjalistyczna folia przeznaczona dla konkretnych gatunków roślin, nie wyposażona w system zacieniania, sam kolor folii jest raczej bez znaczenia, chyba że np. zielony kolor pozwoli łatwiej wtopić się tunelowi w otoczenie. Ostatnio coraz częściej spotyka się zielone folie, ale kolor ten pochodzi od dodatkowych wzmocnień w postaci specjalnej siatki. Parametrami, na które warto natomiast zwracać uwagę są wymiary folii (dopasowane do konstrukcji nośnej, żeby unikną marnotrawstwa materiału ? dostępne są gotowe folie wymienne na wymiar), czy gramatura folii ? nie powinna ona być mniejsza niż 100g/m2, a jeśli folia ma wytrzymać więcej niż dwa sezony, powinna mieć gramaturę przynajmniej 140g/m2. Nie ma natomiast większego znaczenia jej grubość ? niekoniecznie zależy od niej bowiem wytrzymałość na rozdarcia czy przetarcia. Ważnym czynnikiem jest natomiast stopień ochrony przed promieniowaniem ultrafioletowym. Oznaczenie UV z odpowiednią cyfrą po nim oznacza przez ile sezonów aktywna będzie ta ochrona ? np. UV-4 oznacza cztery okresy uprawowe. Warto też zwrócić uwagę na przepuszczalność światła ? w hodowli wielogatunkowej im wyższa ona jest, tym lepiej. Natomiast w profesjonalnych uprawach komercyjnych poziom nasłonecznienia powinno się dostosowywać do konkretnych roślin.

Tunele ogrodnicze ? niskie czy wysokie?

Pamiętając o tym, że tunele foliowe nie mają zazwyczaj dla ogrodu walorów ozdobnych, powinniśmy rozważyć, czy ważniejsze jest dla nas, by tunel nie przytłoczył reszty przestrzeni swoją bryłą, czy też wygoda korzystania z niego. Niskie tunele foliowe (do 1,5 m) są dość rozpowszechnione w amatorskich uprawach roślin na własny użytek i służą do przykrywania ich na krótkie okresy, bowiem wchodzenie do takiego tunelu w celu dokonywania tam regularnych zabiegów pielęgnacyjnych byłoby raczej uciążliwe. Takie prace ogrodnicze należy wykonać przy roślinach przed postawieniem niskiego tunelu, a kontynuować je dopiero po jego demontażu. Wysoki tunel foliowy umożliwia natomiast wejście doń w pozycji wyprostowanej i swobodne poruszanie się w trakcie prac wokół warzyw czy innych upraw. Dla własnej wygody warto więc kupić tunel foliowy o wysokości przynajmniej 2 metrów, by ? zwłaszcza w przypadku osób wysokich ? nie musieć się w nim pochylać i móc bez przeszkód wykonywać wszelkie ruchy. Oczywiście, ze względu na specyfikę niektórych upraw może być potrzebny tunel nawet wyższy ? na szczęście nie ma problemu z dostaniem nawet 3-metrowych tuneli foliowych, oferta rynkowa jest szeroka. Komfort użytkowania wyższego tunelu z pewnością zrekompensuje jego minimalnie wyższą cenę.

Pozostałe wymiary

Standardowa szerokość tunelu to 200 lub 300 cm. Także i tu decydujący powinien być charakter danej uprawy roślin, ale warto mieć na uwadze, że podobnie jak przy uprawach zewnętrznych, również pod tunelem optymalna szerokość grzędy wynosi ok. 120 cm. Po dodaniu przynajmniej 30-centymetrowej ścieżki oraz odstępów, jakie należy zachować od ścian tunelu (15 cm z każdej strony), by zapewnić możliwość rozrastania się roślin, to raczej tunel 3-metrowej szerokości będzie wygodniejszy i pozwoli optymalnie wykorzystać powierzchnię uprawną. Węższy tunel polecany jest w przypadku niewielkiej ilości miejsca w ogrodzie. Także długość tunelu zależna jest od dostępnego miejsca, jak również od potrzeb użytkowników, czasu, jaki mogą poświęcić na prace przy roślinach oraz zasobności portfela. Jeśli stawiamy tunel na terenie ogródków działkowych, wielkość upraw powinna być ponadto dostosowana do powierzchni całej działki ? obszar zajmowany przez tunel nie powinien przekraczać 20% jej powierzchni.

Gdzie postawić tunel foliowy?

Dobre umiejscowienie tunelu foliowego zależne jest od kilku mniej lub bardziej istotnych czynników, dzięki którym możemy go lepiej wykorzystać.

Ponieważ, co oczywiste, rośliny potrzebują dużo światła, tunele foliowe ogrodowe należy stawiać w punktach nasłonecznionych przez możliwie najdłuższą część dnia. Zalecane jest stawianie jednego z dłuższych boków tunelu na stronę południową, by maksymalnie wykorzystać możliwość nagrzania się folii. Tunel ogrodowy nie powinien też stać w cieniu domu, budynków gospodarczych, drzew ani wysokich krzewów. Godną zauważenia zasadą jest też zachowanie odległości co najmniej metra od granicy działki ? zarówno ze względu na sąsiadów, jak i na łatwość poruszania się w razie potrzeby wokół tunelu.

Niezwykle ważne jest, by zabezpieczać tunele foliowe przed silnymi podmuchami wiatru. W tym celu, po pierwsze, należy je stawiać na równym gruncie i solidnie do niego przymocowywać na całej długości, by zapobiec podwianiu. Dobrą metodą, by osłonić konstrukcję przed wiatrem lub przynajmniej zmniejszyć jego siłę, napierającą na ściany tunelu foliowego, jest postawienie w pewnej odległości od niego naturalnych barier, np. posadzenie żywopłotu.

Jak już wspomniano, tunel foliowy raczej nie sprawi, że ogród stanie się piękniejszy, co jest akurat w uprawie warzyw czy owoców czynnikiem mniej istotnym ze względów praktycznych, ale być może ważnym dla właścicieli. Dlatego warto wybrać dlań mniej reprezentacyjną część terenu. Pamiętajmy jednak, że tunel to nie szklarnia i w razie czego przed kolejnym sezonem łatwo można skorygować lokalizacyjny błąd, przenosząc go w inne miejsce.